WHAT ABOUT... zwarte katten? Waarom linken we zo’n snoezig wezen al eeuwenlang aan Satan?
In de middeleeuwen werden ze en masse afgemaakt en Paus Gregorius IX zette ze op één lijn met de duivel: de zwarte kat heeft een barslechte reputatie. Ook vandaag blijven ze maar opduiken in Halloweendecoratie als de reïncarnatie van het kwaad. Wij hebben onze zwarte huiskat nochtans nog op geen enkel satanistisch ritueel kunnen betrappen. Dat stelt ons voor de vraag: wat hebben die pluizige haarballen in hemelsnaam misdaan?
Onze eeuwenoude perceptie van katten zit alvast tegen. Al sinds ze op ons pad kwamen, verbinden we poezen met het occulte en het magische. Toen de kat zo’n 9.000jaar geleden gedomesticeerd werd, kreeg het dier vrijwel meteen goddelijke proporties aangemeten. Daarbij is vooral de kattencultus uit het Oude Egypte bekend, waar ze gezien werden als een symbool van vruchtbaarheid. Enkele duizenden jaren later in de mythologie van het Oude Griekenland dook Hekate, de godin van hekserij en magie, geregeld op met de kat Galantis in haar gezelschap. Katten zijn dus al sinds mensenheugenis spirituele wezens, maar van associaties van een zwarte pels en de duivel was toen nog lang geen sprake.
Orgieën en bacterieën
Dat verandert drastisch wanneer Paus Gregorius IX op het toneel verschijnt. Wanneer de katholieke paus in 1233 zijn anti-Lucifer decretaal ‘Vox in Rama’ publiceerde, was de kat voor de komende eeuwen voorgoed ontdaan van zijn sacraliteit. In het document beschrijft hij uitgebreid de initiatierite van een sekte waarbij ketters onder meer smakkerds gaven op de kont van een reusachtig standbeeld van een zwarte kat, met wilde orgieën als gevolg. Voor de Paus was het duidelijk: zwarte katten zijn dienaars van de duivel.
De ‘Vox in Rama’ luidde het begin in van eeuwen van massahysterie rond de ‘diabolische’ zwarte kat. Miljoenen katten over heel Europa werden vervolgd en gedood vanwege hun vermeende banden met Lucifer. Zeker toen de pest uitbrak rond de 14d e eeuw werden poezen kop van jut: zij zouden medeverantwoordelijk zijn voor het verspreiden van de Zwarte Dood. Dat katten in werkelijkheid de pest onder controle hielden door ratten en muizen te vreten, weerhield de paranoïde burgers er niet van de pluisbollen een kopje kleiner te maken. Geschiedkundigen vermoeden nog steeds dat de dood van die talloze katten het mede mogelijk maakte dat de pest een massagraf voor de helft van de Europeanen betekende.
Heksenvacht
Wie ketterij zegt, zegt ook hekserij. Het is dan ook in die periode dat de kat steeds explicieter als verdachte metgezel van heksen opduikt. Volgens de heksenjagers lijken katten tenslotte op heksen: nachtelijke, onafhankelijke wezens die zich buiten de maatschappij stellen. Uit documenten over heksenprocessen blijkt dat katten evenzeer geregeld op de brandstapel belandden, beschuldigd van onder één hoedje te spelen met heksen. In de eerste nederzettingen in Amerika geloofden de puriteinen zelfs dat een heks tot negen keer in haar leven in een kat kon transformeren.
Waarom dan specifiek eentje met zwarte pels? Vermoedelijk worden net zij geviseerd omdat ze dankzij hun donkere kleur minder goed zichtbaar zijn ’s nachts en zo gemakkelijker kunnen jagen. Dat zou goed uitkomen voor heksen die tijdens nocturnes op zoek moesten naar magische kruiden voor hun sinistere rituelen.
Is de zwarte kat nu gezuiverd?
Zeker tot en met de 18de eeuw bleef de paranoia rond zwarte katten bestaan. In die tijd ontstond eveneens het bijgeloof dat je onheil over jezelf afriep als je een zwarte kat kruiste op straat. De kans was tenslotte reëel dat het de duivel of een heks in vermomming was. Pas als het puriteinse gedachtegoed afnam, kreeg de zwarte kat eindelijk min of meer de rust die ze verdiende. De beeldvorming blijft evenwel voortbestaan tijdens Halloween of in Hollywood- of animatiefilms, hoewel ze niet langer uitsluitend als ‘slechterik’ opgedragen worden. Jiji, de wereldberoemde kat uit Kiki’s vliegende koeriersdienst, is bijvoorbeeld eerder een lieve boezemvriend, dan een ketters schepsel.
Toch is het bijgeloof rond zwarte katten nog niet helemaal uitgeroeid. ASPCA, de American Society for the Prevention of Cruelty to Animals, bracht nog begin deze eeuw aan het licht dat er sprake is van ‘The Black Cat Syndrome’. Zwarte katten zouden volgens ASPCA vandaag nog steeds minder snel geadopteerd worden. Een Amerikaanse studie uit 2013 stelde bovendien dat veel baasjes vinden dat zwarte katten er minder lief uitzien. Daarbovenop zou de zwarte kat in de Instagram-eeuw minder aantrekkelijk zijn omdat ze minder goed op foto pakt