Dopamine detox: moeten we afkicken van dopamine?

«Ik had het gevoel dat ik altijd nood had aan the next thing , aan stimulatie, aan plezier.» Aan het woord is TikTok-ster Julie Theis (@psychadvice). Onder het getokkel van een neerslachtige piano legt ze aan haar 415.000 volgers uit hoe ze een weekend lang zichzelf opsloot in een hotelkamer, zonder films, muziek, sociale media en alcohol. Ze had het gevoel dat ze zichzelf steeds afleidde van haar eigen emoties. Via de zogenaamde ‘dopamine detox’ kon ze die eindelijk rechtstreeks onder ogen komen: «Het was oncomfortabel, maar het was het waard.»

Wat is een dopamine detox?

De trend van de dopamine detox ontstond vijf jaar geleden in Sillicon Valley, toen nog onder de noemer van ‘dopamine fasting’. Tijdens zo’n detox is het de bedoeling om minder afhankelijk te worden van de neurotransmitter dopamine. Dat zogenaamde ‘gelukshormoon’ laat ons plezier en genot voelen, en is deel van het systeem in onze hersenen dat ons beloont als we handelingen stellen die ons helpen om te overleven. Denk aan eten en jezelf voortplanten. Dopamine motiveert ons om actie te ondernemen. Onze hersenen zijn dan ook zo ontwikkeld om op zoek te gaan naar die gedragingen die dopamine losweken.

In de 21ste eeuw zouden onze hersenen, onder de impuls van de hypersnelle sociale media, «verslaafd» geraakt zijn aan prikkels die ons dopamine geven. Fast food, suikers, games, drugs, online shoppen, sociale media, bingewatching: het creëert allemaal een dopaminekick die smaakt naar meer. Daarom moeten we volgens sommigen, een beetje als verstokte rokers, ‘cold turkey’ gaan en al die prikkels schrappen. Enkel zo kunnen we ons brein kalmeren.

Zijn we verslaafd aan dopamine?

Het is niet omdat we hunkeren naar plezier, dat we daadwerkelijk verslaafd zijn aan dopamine. Wanneer TikTok spreekt over een dopamineverslaving hebben ze het voornamelijk over onze afhankelijkheid van onze gsm’s en onze buitensporige schermtijd. Maar het is niet zo dat we in die mate geen controle meer hebben over ons online gedrag, dat onze omgeving eronder lijdt of dat er ernstige ontwenningsverschijnselen opduiken wanneer we ermee kappen. Te veel schermtijd is wel een «neurotoxische gewoonte», meent neuroloog Steven Laureys in Nina. «Je brein heeft ook behoefte aan andere prikkels. Let er eens op: als je te veel van hetzelfde doet, krijg je op den duur hoofdpijn.»

Heeft een detox nut?

Het loont alvast de moeite om te beseffen dat we niet zonder dopamine kunnen. Zonder dat ‘gelukshormoon’ dreigen we allerlei psychologische problemen op de hals te halen. Je bent vermoeid, kan je slechts moeilijk concentreren en lijdt aan een gebrek aan motivatie. In ernstige gevallen leidt het tot een depressie. Al houdt te veel dopamine eveneens verband met mentale problemen als schizofrenie of, ironisch genoeg, verslavingen. Maar zoals eerder aangehaald kunnen we in de meeste gevallen niet spreken van een internetverslaving die ons dopamine-evenwicht in die mate verstoort. Enkel sociale media voor een bepaalde tijd bannen zal overigens niet voldoende zijn. Via hapklare plotgedreven Netflix-series, burgers van McDo, drugs en online shopping krijgen we nog steeds meer dan genoeg prikkels binnen waarnaar onze hersenen snakken.

Is een tijdje detoxen dus hetzelfde als de resetknop van je hersenen intikken? Neen. Maar daarom is zo’n detox nog niet compleet nutteloos. Detox-guru’s raden tenslotte aan om je schermtijd te vervangen door meditatie, avondwandelingen, zonlicht, sport en voldoende slaap – allemaal gewoontes waarvan bewezen is dat ze een positief effect hebben op onze gezondheid. Wat zij prediken is met andere woorden niet zo radicaal anders dan waar zowel wetenschappers als veel van die ‘inspirational bloggers’ over schrijven. Om gewoontes op lange termijn aan te leren, is een harde detox meestal geen duurzame optie. Vergelijk het met diëten: ook dat bouw je geleidelijk aan op om te kunnen volhouden. Niets houdt je natuurlijk tegen om jezelf eens flink uit te dagen door een week niet te drinken, bingen en scrollen, maar een mirakeloplossing is het niet.

Wat mijdt je bij een detox?

- Sociale media

- YouTube/Netflix/Disney+

- Cinema

- Alcohol

- Drugs

- Shoppen

- Fast food

- Nieuwsapps

- Porno/seks

- Gaming

Wat mag wel?

- Meditatie

- Wandelen

- Sporten

- Gezond eten

- Lezen

- Creatieve bezigheden

- ...