Stress, eenzaamheid en uitputting: artiesten doorbreken de stilte over de mentale tol van het sterrendom

Het leven van een popster is geen pretje! Vergeet het cliché van ‘sex, drugs & rock ’n roll’ dat jaren geleden iedereen deed watertanden. De muziekindustrie verandert constant. Vandaag zijn concerten de belangrijkste bron van inkomsten, wat betekent dat artiesten altijd in topvorm moeten zijn. Neem nu Angèle. Deze zomer rijgt de Belgische ster de concerten aan elkaar. Tussen 23 mei en 17 september staat ze maar liefst 29 keer op een podium. Het mag duidelijk zijn: zo’n megatournee en zo’n razend tempo zijn niet over iedereen weggelegd. Om dat te overleven, heb je een onberispelijke levensstijl, een stalen gestel en een ijzersterke geest nodig. Maar zelfs dan kun je in de problemen komen.

Te druk?

Als buitenstaander lijkt het heerlijk om je leven in een tourbus te leiden. Je komt bijna elke dag in een nieuwe stad terecht en je kunt je brood verdienen door je passie te beleven en elke avond je hits te spelen voor duizenden enthousiaste toeschouwers. In de realiteit is het echter natuurlijk niet altijd rozengeur en maneschijn. Er gaat veel stress en druk mee gepaard maar ook vermoeidheid, en bovendien ben je voortdurend op je eentje, gescheiden van je familie. Het lijkt misschien wel zo dat artiesten altijd omringd zijn door veel mensen, ze kunnen zich ook diep eenzaam voelen. Dat geldt trouwens ook voor bepaalde sportlui — zoals F1-piloten — die voortdurend onderweg zijn naar alle uithoeken van de wereld. In 2019 vertelde wereldkampioen Lewis Hamilton nog aan Metro over die minder bekende kant van zijn vak. «Als je de wereld rondreist, voel je je soms heel alleen», legde hij uit. In die context is het cruciaal om je te omringen met de juiste mensen. Hamilton zei dat hij kon rekenen op de aanwezigheid en de steun van zijn familie en oude vrienden, ook toen hij nog een F1-kampioen was.

Het einde van een taboe

Vandaag is geestelijke gezondheid niet langer taboe, en veel artiesten hebben geen schrik meer om erover te praten. In juni 2022, toen hij aan zijn wereldtournee begonnen was, liet Shawn Mendes weten dat hij een punt zette achter zijn concerten. Zijn uitleg: dat hij «een breekpunt had bereikt» en dat hij uitgeput was. «Ik ben al sinds mijn 15de aan het touren», schreef hij aan zijn fans. «Ik heb het altijd lastig gevonden om weg te zijn van mijn vrienden en familie. Nu had ik vele jaren niet meer getourd, en ik dacht dat ik klaar was om terug de baan op te gaan. Maar die beslissing was voorbarig, en helaas heeft de druk me ingehaald.»

Vorige zomer was het Selah Sue die vertelde dat ze zich slecht in haar vel voelde. «Als ik op het podium stond en de mensen voor me applaudisseerden, had ik de indruk… dat ze me niet konden uitstaan», legde de Belgische zangeres uit in een lang interview met de Franse krant ‘Le Monde’. «Ik zat gevangen in een constante negativiteit. Dus begon ik antidepressiva te nemen. (…) De laatste maanden waren de moeilijkste van mijn leven. Deze zomer stond ik op veel festivals en ik was diep depressief.» Dus maakte Selah Sue een aantal keuzes. «Ik legde de lat tamelijk laag voor mezelf», vertelde ze. «Dat is ook belangrijk als je je zo down voelt. Ik werkte mijn optredens af, ik zorgde voor mijn kinderen, en dat was het. Geen promo, niets schrijven, geen sociale contacten. Dat zou me allemaal te veel zijn geweest. Dus zei mijn manager: ‘Oké Selah, je houdt het bij jezelf en je concerten. Dat is het.’»

De zangeressprak toen ook over hoe moeilijk het leven van een artiest kan zijn. «Als je een bepaald niveau van succes bereikt, denkt iedereen dat het allemaal fantastisch is en dat je enkel gelukkige dagen beleeft», zei ze. «Maar dat is niet zo, want het idee dat het voorbij zou kunnen zijn, geeft je stress. Er zijn veel mensen die van je houden, maar tegelijk kan het op een paar dagen tijd afgelopen zijn. Succes is heel vluchtig. Je begint jezelf te vergelijken met andere artiesten wat het aantal likes op sociale netwerken betreft. Het is ronduit verschrikkelijk, vooral als je van nature gevoelig bent of naar depressie neigt. Het leven van een artiest is ook tamelijk weinig gestructureerd. Ofwel ben je op tournee en altijd bezig. Je bent tot laat ’s avonds aan het spelen. Ofwel ben je thuis en moet je je dagen zelf organiseren. Maar om een depressie te overwinnen, heb je net structuur nodig. Dat maakt het dus des te moeilijker.»

Stromae in de voetsporen van Jacques Brel

Recenter was het Stromae die van zich liet horen. Hij annuleerde meer dan 40 concerten in zijn groots opgezette wereldtournee. «Met de steun en zorgen van mijn dokters, mijn familie, mijn vrienden en mijn team hoopte ik zo snel mogelijk weer overeind te krabbelen om jullie te ontmoeten», liet hij op 9 mei weten aan zijn fans. «Helaas moet ik nu aanvaarden die deze periode van rust en herstel langer zal duren dan ik me had voorgesteld.» Stromae is er ook in het verleden nooit voor teruggeschrokken om het over zijn geestelijke gezondheid te hebben, niet in interviews en ook niet in zijn werk. «Ik verkoop dan wel dromen, maar het blijft een job», verklaarde hij al in 2018. «En net zoals bij elke job krijg je een burn-out als je te hard werkt.» Nadat hij in het kader van de wereldtournee voor zijn tweede plaat ‘Racine carrée’ 209 optredens had afgewerkt, besloot hij om gas terug te nemen en voor zichzelf te zorgen. Zijn ‘Multitude Tour’ zou dus ‘slechts’ 91 concerten omvatten. Die maatregel bleek echter niet genoeg. Stromae is helaas niet de eerste die ermee worstelt, en hij zal ook niet de laatste zijn. In 1967 zei de compleet uitgeputte Jacques Brel het podium al vaarwel. Hij stond op het hoogtepunt van zijn roem en was amper 38 — toevallig of niet dezelfde leeftijd als Stromae nu.

Nog een laatste voorbeeld is de 27-jarige Waalse zanger Loïc Nottet, die België in 2015 vertegenwoordigde op het Eurovisiesongfestival en intussen een mooie carrière heeft uitgebouwd. Toen hij eind mei een nieuw album uitbracht, vertelde ook hij openhartig over een dreigende burn-out, waar hij naar eigen zeggen «twee keer dicht bij» is geweest. «Ik leg mezelf zoveel druk op dat het mentaal enorm vermoeiend wordt», vertelde hij in een gesprek met het tijdschrift ‘Ciné-Telé-Revue’. «Er zijn zelfs momenten geweest dat ik liever niet meer wilde leven. De mensen beseffen niet altijd hoeveel werk en energie het vergt om een album te maken en een concert te spelen.»

Verontrustende cijfers

Om het ergste te voorkomen en artiesten te helpen, schieten er steeds meer initiatieven uit de grond. De toestand is dan ook ernstig. In 2019 deed het Franse collectief Cura een rondvraag bij 503 artiesten en professionals uit de muziekindustrie. Uit de resultaten bleek dat vier op de vijf bevraagden zich angstig voelden en/of met depressies kampten. In Zweden nam een enquête 1.500 freelance muzikanten onder de loep. 73% van hen gaf aan dat ze stress, angst of depressie ervaren door hun professionele situatie. Het is een zoveelste aanwijzing dat de geestelijke gezondheid van artiesten meer dan ooit aandacht verdient.

Erin Benjamin van de Canadian Live Music Association heeft echter vertrouwen in de toekomst, met name omdat artiesten er vandaag gemakkelijker over praten. «Ze kaarten hun problemen openlijker aan, en dat vind ik geweldig», vertelde ze eerder dit jaar aan de Canadese digitale krant ‘La Presse’. «Ik denk dat de situatie binnenkort drastisch zal veranderen. De artiesten zeggen dat ze het niet meer kunnen opbrengen om rond te trekken en geld te verdienen voor iedereen behalve zichzelf. Door die uitdagingen aan het licht te brengen, kunnen we de industrie dwingen om het eens en voor altijd over een andere boeg te gooien.»