Rijbewijs met punten: kunnen we er voorgoed naar fluiten?
Het debat over het rijbewijs met punten zit in het slop. Alweer. Vorig jaar werd nog aangekondigd dat het nieuwe systeem in 2024 ingevoerd zou worden, vandaag is het terug naar af. Nochtans zou het een krachtig middel zijn in de strijd voor verkeersveiligheid. Hoe werkt zo’n rijbewijs met punten? En waarom sleept de discussie zo lang aan?
Wat is er aan de hand?
In november 2022 berichtten Belgische kranten dat de federale ministers van Justitie, Mobiliteit en Binnenlandse Zaken een akkoord bereikt hadden over het rijbewijs met punten, dertig jaar nadat het systeem in het wetboek geschreven werd. Het nieuwe rijbewijs zou van kracht worden tegen de lente van 2024. Via dit systeem wil de regering de hardleerse wegpiraten en recidivisten aanpakken.
Sinds deze week ziet het er evenwel naar uit dat die plannen opnieuw begraven worden. Het Nieuwsblad kon een regeringsnota inkijken waaruit bleek dat de Franstalige partijen PS en MR niet overlopen van enthousiasme. Meer nog, het duo deed een gezamenlijk tegenvoorstel. Dat tot grote frustratie van de andere coalitiepartners die nagenoeg allemaal voor het rijbewijs met punten zijn.
Hoe verkeersveilig is België?
Het is alleszins duidelijk dat er iets moet veranderen. België is een van de slechtst presterende landen op vlak van verkeersdoden, met 52 doden per miljoen inwoners in 2022. Ter vergelijking: het Europees gemiddelde is 46. In 2022 kwamen 521 personen om het leven op onze Belgische wegen, 8% meer dan in coronajaar 2021. Jaarlijks vallen er ook gemiddeld zo’n 40.000 gewonden in het verkeer. België is een van de laatste landen in Europa zonder puntensysteem, samen met Zwitserland, Estland, Slovakije en Zweden.
Hoe werkt het puntensysteem?
Het principe werkt als volgt: elke Belg met een rijbewijs start met nul punten. Voor elke overtreding krijgt een bestuurder een boete en worden er punten van hun rijbewijs afgetrokken. Wanneer je twaalf punten ‘verzameld’ hebt, wordt je rijbewijs ingetrokken. Je kan enkel opnieuw de baan op wanneer je een veiligheidscursus, die je zelf betaalt, volgt. Alleen via een beroepsprocedure bij de politierechtbank kan je ontkomen aan de straf. Je rijbewijs krijg je terug na de cursus, maar er zouden wel meteen vier strafpunten op staan. Wie zijn rijbewijs niet wil kwijtraken, zou een ‘preventieve’ cursus kunnen volgen om enkele punten kwijt te kunnen schelden.
Wat zeggen experts?
VIAS, het Instituut voor Verkeersveiligheid in België, is een voorstander van het systeem. Zij wijzen erop dat er al herhaaldelijk is aangetoond dat recidivisten vaker bij ongevallen betrokken zijn. Vooral op vlak van het opvolgen van lichte verkeersovertredingen (zoals rijden met 0,5 tot 0,8 promille of gsm’en achter het stuur) hinken we achterop, meent VIAS in een studie uit 2022. Vandaag krijgen die overtreders wel een boete, maar wordt er geen rekening gehouden met eerdere overtredingen. Een puntensysteem zou daarbij nuttig zijn om ook die ‘lichtere’ recidivisten op te volgen. Vias pleit er wel voor dat wie verschillende inbreuken begaat alsnog voor de rechter moet verschijnen. Ook andere studies tonen aan dat het ontradingseffect bij een rijbewijs met punten groot is, zeker wanneer een bestuurder zijn rijbewijs dreigt te verliezen. Het is echter niet de enige succesformule: Zweden heeft bijvoorbeeld geen rijbewijs met punten, maar telde in 2022 wel slechts 21 doden per miljoen inwoners – de beste score van Europa.
Komt het er nog van?
De Waalse partijen MR en PS zullen allicht niet snel van kamp veranderen. MR-vicepremier David Clarnival zegt bijvoorbeeld aan het Nieuwsblad dat het puntensysteem in Frankrijk «tot een stijging van het aantal mensen dat zonder rijbewijs rondrijdt» geleid heeft. Ook PS heeft het over «een initiatief tegen wegpiraten dat zijn doel mist». Zij pleiten voor een boetesysteem met hogere bedragen naarmate de bestuurder een hoger inkomen heeft.
Hun gezamenlijke voorstel betekent een nieuwe impasse in het debat. De Vlaamse partijen strijden verder: Vooruit brengt de discussie nogmaals naar de Kamer, cd&v heeft een wetsvoorstel klaar en oppositiepartij N-VA stelt een wisselmeerderheid voor. Intussen lijkt de deadline van 2024 elke dag verder weg.
Meer dan 30 jaar politieke malaise
Op 18 juli 1990 werd het rijbewijs met punten in de Belgische wet geschreven, onder toenmalig verkeersminister Jean-Luc Dehaene (CVP). Toen wisten ze al dat de uitvoeringsbesluiten op zich zouden laten wachten: de technologie om de strafpunten bij de houden stond tenslotte nog niet op punt. Toch bleek ook snel duidelijk dat niet iedere partij even happig was op de nieuwe wet. Ook burgers en verantwoordelijken in de sector gaven weerstand. Met nieuwe moed zet regering-Verhofstad I in 1999 het rijbewijs met punten in het paars-groene regeerakkoord, ondanks het feit dat de nodige computers nog steeds niet voorhanden waren. De jaren nadien tuimelt het systeem in en uit de vergeetput. Vooral aan de Waalse kant heerst er koudwatervrees. Ook in 2020 zette de Vivaldi-regering het systeem in het regeerakkoord, tot nu toe zonder resultaat.