Waarom moet je extra lang wachten op de release van je favoriete films of series?
Op 2 mei 2023 legde de Writers Guild of America (WGA), de vakbond voor schrijvers, het werk neer nadat de onderhandelingen met de Alliance of Motion Picture and Television Producers (AMPTP), de belangrijkste producenten van Hollywood, spaak liepen. Al sinds maart waren beide partijen in gesprek over de arbeidsvoorwaarden van scenaristen. Hoog op de agenda: een minimumloon, auteursrechten en niet in het minst de komst van AI. De WGA werpt op dat de filmindustrie in 2021 31 miljard euro waard was, maar dat die woekerwinsten zich niet vertalen in betere verloning voor de schrijvers. Zolang er geen deal is, wordt er zo goed als niets geschreven. Producties zoals ‘Stranger Things’ en ‘Abbott Elementary’ liggen bijgevolg stil en gescripte talkshows (Jimmy Fallon, Stephen Colbert) worden niet uitgezonden. Intussen worden shows en films lustig uitgesteld: Disney moest vorige week nog de volgende ‘Star Wars’, de drie aankomende ‘Avatar’-films en verschillende ‘Marvel’-films verschuiven naar een latere datum.
Welke rol spelen streamingdiensten?
Streaminggiganten zoals Netflix, Amazon en Hulu hebben het schrijflandschap voorgoed hertekend, aangevoerd door moordende onderlinge concurrentie. Zij pompen reusachtige budgetten in nieuwe series waarvan ze hopen dat het de volgende ‘White Lotus’ of ‘Game of Thrones’ wordt, maar dat geld sijpelt niet door naar de schrijvers die de series bedenken. Scenaristen voelen vooral het verdwijnen van ‘residuals’, royalty’s voor schrijvers zeg maar, in hun portemonnee. Aanvankelijk kregen schrijvers telkens residuals wanneer hun serie of show opnieuw uitgezonden werd of op dvd verscheen. Bij streamingdiensten worden residuals zo goed als nooit uitbetaald, ongeacht hun succes. Dat is niet houdbaar volgens de WGA, zeker nu bijna ieder huishouden wel aan een vorm van streaming doet.
Bovendien zette de opkomst van streaming ook de zogenaamde ‘writers room’ op zijn kop. Wie ooit een ‘behind the scenes’ van ‘Friends’ of ‘Seinfeld’ zag, herinnert zich vast het beeld van een tiental auteurs rondom een tafel, die al improviserend meer en minder geslaagde grappen uit hunmouw schudden. In writers rooms vonden dus een soort van georganiseerde brainstormsessies plaats. Nadien konden ze op set nog moppen herschrijven wanneer die slecht landden bij een live-publiek. Om de kosten te drukken introduceerden streamingdiensten de ‘miniroom’: een kleinere groep schrijvers die voor een kortere periode ingezet worden. Een setbezoek is nu uitzondering, in plaats van de norm. Ook daarmee wil de WGA komaf maken.
Wat met AI?
Als streaming de eerste doodsteek was aan het adres van schrijvers, dan dreigt kunstmatige intelligentie nu de finale slag uit de delen. Toen de onderhandelingen tussen WGA en AMPTP in maart aanvingen, waren de mogelijkheden van ChatGPT voor niemand nog een geheim. Scenaristen wisten dat ze zichzelf, en hun job, nu moesten beschermen tegen AI, voor het zijn eigen leven begint te leiden – zoals dat gebeurde met streamingdiensten. De WGA wil zwart-op-wit op papier de garantie dat schrijvers niet zullen vervangen worden door kunstmatige intelligentie. Concreet houdt dat in: AI mag niet tussenkomen bij het schrijven van kladjes van scripts, laat staan dat ze scripts mogen herschrijven. Alleen hebben producenten daar geen oren naar. Zij stelden «jaarlijkse bijeenkomsten» voor «om de vooruitgang in technologie te bespreken.» Een no-go voor de WGA, die het als zijn plicht ziet om het gevaar in de kiem te smoren voor het te laat is: «Het is nu of nooit», aldus een woordvoerder.
Hoe met het verder?
De staking van WGA krijgt steun uit alle hoeken, van president Joe Biden tot acteurs als Jason Sudeikis, Mark Ruffalo en Bob Odenkirk. Die steun kunnen ze goed gebruiken, want er wordt verwacht dat de staking minstens een half jaar tot een jaar zal duren. De schrijversvakbond heeft ook al wat ervaring achter de kiezen: in 2007-2008 staakten ze al eens honderd dagen lang. Dat leidde toen tot kwaliteitsverlies en uitstel van talloze Hollywoodfilms, waaronder James Bonds ‘Quantum of Solace’. Resultaat: 2 miljard euro verlies en een overdaad aan spotgoedkope realityshows zoals ‘The Celebrity Apprentice’, de show die Donald Trump op de kaart zette. Het verlies van deze staking zal niet te overzien zijn. Meer nog, de kans is reëel dat de Screen Actors Guild (SAG), goed voor 160.000 leden, het protest vervoegt. Begin juni stemden 98% van de leden voor een staking als er geen akkoord bereikt wordt tussen hen en de AMPTP tegen 30 juni. In dat geval ligt de hele sector plat. Intussen houden producenten hun been stijf. Zij zouden met het bestaande materiaal nog zeker een jaar kunnen doorkomen. Enkel regisseurs kunnen voorlopig op adem komen dankzij een recent akkoord met AMPTP, inclusief bescherming tegen AI.